Criminologie onderzoekslijnen
Criminologie onderzoekslijnen
Hieronder volgt een korte beschrijving van de verschillende onderzoekslijnen die structuur brengen in het werk van de operationele directie Criminologie. Elk van die onderzoekslijnen verwijst naar een reeks onderzoeksprojecten, die voltooid of aan de gang zijn, alsook naar de onderzoekers die er zich op toeleggen.
Herstelrecht
Het herstelrecht is een theoretische en praktische stroming die de laatste twintig jaar opgang maakt. Het beschouwt een misdrijf als een gebeurtenis waarbij schade werd berokkend die moet worden hersteld. Strafrechtelijke bemiddeling, werkstraffen, dienstverlening en integratie van de hersteldimensie tijdens het hele repressieve proces zijn enkele van de hervormingen die uit die stroming voortvloeien. Onze onderzoekers hebben die kwesties dus bestudeerd, hoofdzakelijk in het kader van onderzoek naar bemiddeling in strafzaken en naar het herstelrecht op zich.
Jeugd, familie en justitie
De onderzoeken die ontwikkeld worden binnen deze onderzoekslijn gaan over specifieke actoren (minderjarigen, jongvolwassenen, families), over sociale en gerechtelijke interventiesystemen (aide à la jeunesse - jongerenwelzijn, jeugdrechtbank, toekomstige familierechtbank), alsook over de interactie tussen beiden. Zij hebben zowel betrekking op de toevoer in het systeem (bijvoorbeeld aanmeldingen op het jeugdparket), als op de werking van het systeem (beslissingslogica’s van jeugdrechters, praktijk van uithandengeving,…).
Justitie en management
Deze onderzoekslijn geeft aandacht aan de uitdagingen die voortvloeien uit de brede, hedendaagse ontwikkelingen die ontstaan vanuit de zorg voor een optimalisatie van het beheer, rationalisatie van de kosten, de kwaliteitsbewaking van de dienstverlening binnen openbare diensten, waaronder diegene die die opereren binnen de strafrechtsbedeling. Deze inherent transversale onderzoekslijn bundelt onderzoeksactiviteiten binnen het NICC met als gemeenschappelijk kenmerk dat zij de impact van een management benadering op de strafrechtsbedeling (op zijn actoren, zijn discours, zijn praktijken, enz.) in beeld brengt.
Justitiehuizen
Het onderzoek met betrekking tot de justitiehuizen gaat over de mandaten die hen worden toebedeeld door de administratieve of justitiële autoriteiten, evenals de personen op wie deze mandaten betrekking hebben (waaronder slachtoffers). Het onderzoek belicht op die manier een verscheidenheid aan strafrechtelijke afhandelingswijzen, en dat op verschillende stadia van de gerechtelijke afdoening. Onder meer komen aan bod: de bemiddeling in strafzaken, de vrijheid onder voorwaarden, het elektronisch toezicht.
Justitiële databanken
Door zijn positie binnen de FOD Justitie heeft het NICC specifieke knowhow opgebouwd op het vlak van, enerzijds, de ondersteuning van de aanmaak van statistische gegevens op basis van de bestaande gecomputeriseerde databanken en, anderzijds, de exploitatie van die databanken met het oog op wetenschappelijk onderzoek naar de werking van het strafrechtelijk systeem. De kwestie van de koppeling en integratie van gegevens uit verschillende databanken wordt eveneens grondig bestudeerd. Die transversale onderzoekslijn omvat dus een reeks onderzoeken over diverse gebieden van het strafrecht, die echter allemaal bijdragen tot de ontwikkeling van die specifieke knowhow.
Oorzaken en aanpak van criminaliteit en deviantie
In de onderzoekslijn ligt de focus op de oorzaken en ontstaansgronden van criminaliteit en probleemgedragingen (deviantie) en op de aanpak daarvan. Voorwerp van onderzoek zijn onder meer de recidivecijfers na strafrechtelijke maatregelen, en de specifieke maatregelen of beleidsinitiatieven die criminaliteit willen voorkomen, dan wel een bestaande criminele loopbaan willen stopzetten. De onderzoeksprojecten situeren zich binnen de onderzoeksthema's etiologie (de ontstaansgronden en oorzaken van criminaliteit), recidive, preventie en interventie en desistance.
Opsporings- en gerechtelijk onderzoek
Sinds de oprichting van het departement Criminologie wordt regelmatig onderzoek verricht naar de voorbereidende fase van het strafrechtelijk proces. Dat onderzoek gaat nu eens over bepaalde actoren (de onderzoeksrechter, de griffiers, de deskundigen...), dan weer over middelen of technologieën die bij de onderzoeken worden gebruikt (leugendetector, DNA, bijzondere methodes...) en ook nog over bepaalde praktijken die in de onderzoeken worden toegepast (informatiebeheer, proactief onderzoek).
Het opbouwen van expertise inzake opsporings- en gerechtelijk onderzoek resulteert in een transversale reflectie over de normalisatie van de praktijken, de instellingen, de gebruikelijke praktijken, het statuut van de actoren, de algemene principes enz., maar ook over de theoretische middelen en de onderzoeksmethodes waarvan in dat verband wordt gebruikgemaakt.
Slachtoffers
In de loop van de jaren '90 werd almaar meer aandacht besteed aan de problematiek van de slachtoffers. Vandaag wordt daarmee rekening gehouden in het repressief systeem via herstelprocessen en opvangstructuren. Tevens wordt rekening gehouden met de behoeften en vragen van de slachtoffers in de loop van het onderzoek of nog door coördinatie-instellingen, zoals het Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid. Dat er opnieuw rekening wordt gehouden met een “vergeten” deel van de repressieve aanpak, is niet ontsnapt aan de aandacht van het NICC.
Straffen en maatregelen
Deze onderzoekslijn richt zich op het brede scala van straffen en maatregelen die binnen het kader van de strafrechtsbedeling ten aanzien van minder- of meerderjarige verdachten kunnen worden uitgesproken. Niet alleen de toemeting, maar ook de uitvoering van straffen en maatregelen (voorlopige hechtenis, gevangenisstraf, elektronisch toezicht, internering, …) staat binnen deze onderzoekslijn onder de aandacht. De onderzoeksprojecten snijden zeer diverse thematieken aan, vanuit wisselend perspectief: beschrijving en verklaring van evoluties in de toepassing, onderzoek naar besluitvormingspraktijken, simulaties van mogelijke effecten van overwogen beleidsmaatregelen, evaluaties van bestaande regelgeving en/of praktijk, studie van juridische reglementeringen, …
Vervolgingsbeleid
Deze onderzoekslijn omvat de studies over de activiteit van het strafrechtelijk systeem die onder het Openbaar Ministerie valt. In dat verband kunnen verschillende onderwerpen aan bod komen, gaande van het beleid van de parketten, de beslissingsprocessen of de effectieve praktijken in die fase van de procedure, of het nu gaat om een bijzondere bevolkingscategorie (zoals de minderjarigen) of om een specifiek type misdrijf (bijvoorbeeld partnergeweld). Dat type onderzoek kan rechtstreeks aangevraagd worden door het College van procureurs-generaal met het oog op een evaluatie.
